Adana Ve Çevresİndekİ Kuvaİ Mİllİye Hareketİ

Çiftehan ve bölgesindeki milli mücadele yıllarında coğrafi konumu
itibariyle Niğde, Akdeniz bölgesini Orta Anadolu'ya ve Sivas
başyaylasına dolayısıyla Doğu Anadolu'ya, Ereğli ve Ankara yolları ile
de Batı ve Karadeniz bölgelerine bağlayan iki çok önemli boğazı kontrol
altında tutmakta idi. Bunlardan birincisi Gülek Boğazı, ikincisi ise
Zamantı-Yahyalı yolu idi.Çukurova bölgesi işgale başlanır başlanmaz
Niğde'de bulunan 41 nci Tümen';in mevcut askerleri ve Niğde, Bor ve
Pozantı gönüllülerinin oluşturdukları Kuvayı Milliye, Pozantı'nın olası
bir işgale karşı muhafazası için bölgeye yerleşti. Stratejik noktaları
kontrol altına aldı ve buradan gelecek herhangi bir düşman saldırısını
bertaraf etmeye hazır bir konuma geldi. Bu iyi tahkimat ve konuşlanma
sayesinde bu bölgeden düşman girememiştir.Pozantı'da alınan bu
tedbirlerin diğer bir geçiş yolu olan Zamantı-Yahyalı yolu üzerinde de
alınması gerekiyordu. Fransızların Kozan'ı ele geçirdikten sonra
yukarıdaki yol ile Aladağlar'ı aşıp Orta Anadolu'ya girecekleri
anlaşılınca, hemen bu bölgede faaliyetler başladı. Aladağlar'ın gerek
güneyi, gerekse kuzeyinde hızlı bir harekete girişildi.1920 yılı Kasım
ayı başlarında Yahyalı'da adı geçen yolu kontrol altında tutacak 50
kişilik bir birlik oluşturuldu. Bu birliğin komuta kademesi, askerinin
bir kısmı ile silah ve mühimmatını Niğde'den temin
ediyordu.Fransızların ilerleme ihtimalleri arttıkça bu yoldaki tahkimat
ve alınan tedbirlerde artıyordu. Nitekim 20 nci Kolordu Komutanı A.Fuad
Bey'in Çukurova Bölge Komutanı Kemal Bey'e verdiği emirde;Niğde
Bölgesinde tertip edilen müfrezeler, kararlaştırıldığı gibi Karaisalı
bölgesine gideceklerdir. Yahyalı'da bir nizamiye bölüğü ile milli
müfrezeler, Sis dolaylarına hareket edeceklerdir...Alınan bu tedbirlere
rağmen, bazı Ermenilerin öncülük ettiği bir grup Fransız öncü birliği
Ulupınar Köyü yakınlarındaki bir mağraya kadar ulaşabildiler ve burayı
karakol yaparak bir müddet burada kalmaya çalıştılar. Bunu haber alan
41 nci Tümen Komutanlığı, Şükrü Efendi komutasındaki bir taburu bölgeye
gönderdi. Anılan birlik Yahyalı'ya ulaşınca Ulucami yanındaki medreseyi
kendisine karargah yaptı, çevre köyler, aşiretler ve Yahyalı ahalisini
teşkilatlandırarak bir strateji hazırlamaya başladı. 41 nci Tümen
Komutan Yardımcısı Yarbay Mümtaz Bey'in bölgeye gelip komutayı ele
almasından hemen sonra başlayan çatışma kısa sürede başarıya ulaştı,
düşman askeri imha edilmişti. Fransızlara yardım eden Ermenilerin pek
çoğu bu çatışmada Fransızlarla birlikte muamele gördüler, geriye
kalanlar ise bölgeyi terk ettiler.Stratejik olarak bu askeri tedbirleri
başarıyla uygulayan Niğde teşkilatı aynı zamanda bölgede meydana
gelebilecek anarşik eşkıya hareketlerine karşı da icabeden tedbirleri
aldı. Bu suretle Niğde ve civarında Türkiye geneli itibariyle yüksek
bir ortalamada bulunan gayr-i müslimlerin olası taşkınlıkları ve iç
isyanlarına karşı da gereken tedbirler alınmıştı.Bilindiği üzere bu
dönemde cephede eksikliği hissedilen yeğane şey, mühimmat ve erzak idi.
Bunların temini hususunda Büyük Millet Meclisi tarafından ilan edilen
Tekalif-i Milliye Kanunu herkesin malumudur. Bu büyük ihtiyaç, bütün
yurt çapında hamiyetperver insanlarımız tarafından karşılanmaya
çalışıldı. Bu hususta da Niğde üzerine düşen vazifeyi hakkıyla yerine
getirdi. Gıda maddeleri olarak özellikle buğday, arpa, baklagiller,
soğan vs. gibi temel besin maddeleri ihtiyaç duyulan yerlere
gönderildi. Niğde'den yapılan bu hayiti destek Mustafa Kemal tarafından
yollanan takdirnamelerle ödüllendirilmiştir.Niğde'den yapılan lojistik
destek sadece gıda maddeleriyle sınırlı kalmadı. Nakil Vasıtaları,
araç-gereç ve giyecek maddeleriyle de devam etti. Niğde'nin
yetiştirdiği emekli veya terhis olmuş subay, er vs. askerlerde gönüllü
birlikler olarak Batı ve Adana cephelerinde vuruşmuşlardır. Niğde,
gerek Heyet-i Temsiliye döneminde, gerekse Büyük Millet Meclisi
döneminde Anadolu hareketini gönülden desteklemiş ve bu desteğini Sivas
ve Ankara'ya gönderdiği delegelerle de ispatlamıştırAdana’nın Batı
cephesinde Kuva-yı Milliyenin teşkilatlanması,Karaisalı’nın
kurtuluşu,Fransızlar’a karşı Pozantı-Karboğazı savaşları ve diğer
gelişmeler: IV. BÖLÜM (*)A-Adanâ’nın Batı Cephesi'nde Kuva-yı
Milliye'nin Teşkilâtlanması ve Karaisalı'nın İşgalden Kurtarılması1-
Adana’nın Batı Cephesi'nde Kuva-yı Milliye'nin Teşkilâtlanması 2-
Karaisalı'nın İşgalden Kurtuluşu 3- Karaisalı'da Teşkilâtın Kurulması
ve Gerekli İşlerin Plânlanması a- Karaisalı'da Teşkilâtın Kurulması b-
Karaisalı'nın Kurtuluşu'ndan Sonra Gerekli İşlerin Plânlanması
B-Pozantı Şosesi ve Demiryolu Üzerindeki Fransız Karakolları’nın Millî Kuvvetler Tarafından Zaptedilmesi
1- Pozantı Şosesi Üzerindeki Çamalar ve Kadirhan'ın Zaptı a- Çamalan'ın
Zapa b-Kadirhan'ın Zaptı 2- Pozantı Demiryolu Üzerindeki Fransız
Karakolları'nın Zaptı a- Kelebek, Bucak ve Durak'ın Zaptı b-
Hacıkırı'nın Kuşatılması ve Zaptı c- Belemedik'in Kuşatılması ve Zaptı
3- Birinci Kavaklıhan Muharebesi 4- Ballıca ve Ziyarettepe Muharebeleri
a- Ballıca Muharebesi b- Ziyarettepe Muharebesi 5- Fransızlar'ın Ölüme
Mahkûm Ettiği Onbeş Türk'ün Kurtarılması, Aflak ve İkinci Kavaklıhan
Savaşları, Şakirpaşa Çarpışması a- Fransızlar'ın Ölüme Mahkûm Ettiği
Onbeş Türk'ün Kurtarılması, Aflak ve İkinci Kavaklıhan Savaşları,
Şakirpaşa Çarpışması b- Aflak Savaşı c- İkinci Kavaklıhan Savaşı d-
Şakirpaşa Çarpışması 6- Pozantı Kuşatması ve Taarruzları, Fransızlar'ın
Çıkış Harekâtı ve Karboğazı Savaşı a- Millî Kuvvetlerin Pozantı
Kuşatması ve Taarruzları b- Fransızlar'ın Pozantı'dan Çıkış Harekâtı ve
Karboğazı Savaşı
C- Adana Batı Cephesi Kuva-yı Milliye Teşkilâtı'nın Kurulması D- Adana
Batı Cephesi'nde İâşe, Levâzım ve Sağlık Teşkilâtı'nın Kurulması
Osmanlı Ordû-yı Hümâyûnu Başkumandanlığı Vekâleti Konya’dan Harbiye
Nezareti’ne gelen 4 numaralı şifredir. 1 Şubat 1919 tarihli şifreye
ektir. 1- Suriye İngiliz Başkumandanlığı’nın tebligatına dayanarak
Adana havalisi İtilaf kumandanı tarafından Adana’daki irtibat
subayımıza yapılan tebliğ 1 Şubat 1919 tarihinden önce Pozantı’daki
subay ve askerlerimizin Çiftehan’a çekilmelerine ait olup, uygulama
şeklini yukardaki şifreli telgrafımın beşinci maddesinde arzetmiştim.
2- Ancak Pozantı’daki Ermeni neferlerinden oluşan Fransız müfrezesi
bugün öğle vakti trenle Çiftehan’a kadar gelmiştir. Bu durumun
gerçekleşmesi ihtimalini ve hatta daha ilerilere geçilerek Ulukışla’yı
bile işgal etmelerinin mümkün olduğunu ve bu durumun sebepleriyle, pek
haksız olan bu gibi hareketlerin önlenmesi gereğini aynı şifreli
telgrafın altıncı maddesinde ayrıntılı olarak arzetmiştim. 3- Bugün
Çiftehan’ın hiçbir hakka ve hükümetler arası alınan kararlara
dayanılmaksızın işgal edilmesini Adana’daki Fransız ve İngiliz
kumandanları katında hemen şiddetle protesto etmesini Adana’daki
irtibat subayımıza yazdım. 4- Daha önce de bildirildiği gibi,
Kilikya’nın boşaltılması hakkındaki kararlara bakılacak olursa Pozantı
mevkiinin işgali gerekmemektedir. Çünkü Kilikya’nın doğal sınırlarını
Toros dağları oluşturmaktadır. Halbuki Pozantı bölgesi bu hattın
kuzeyinde on kilometre dışında kalmaktadır. Mütarekeye göre Toros
yollarının işgali gerekli değildir. Çünkü adı geçen yollar Pozantı’dan
on kilometre daha şarkta Belemedik mevkiinde son bulmaktadır. Askeri
açıdan önemli olmamasına rağmen askerlikçe işgaline lüzum görülmüş ise
o nokta ile yetinilmesi gerekirdi. Halbuki birkaç gün evvel
bahsettikleri Akköprü mevkii Pozantı’nın beş kilometre batısında yer
almakta ve Pozantı nahiyesinin Konya vilayetiyle mülkî sınırını
oluşturmaktadır. Askerlik açısından ise işgal edilen bir noktanın mülkî
sınırlarının düşünülmeyeceği şüphesizdir. Şimdi işgaline kalkıştıkları
Çiftehan mevkii ise Pozantı’nın yirmi beş kilometre kuzeydoğusunda ve
Konya vilayeti dahilindedir. Pozantı ve hatta Adana vilayetiyle alakası
olmamasına nazaran oraya kadar gelmelerinin de hiç bir makul ve
mantıklı sebebi yoktur. Adana vilayetinin tabiî sınırı olan Toros hattı
geçildikten başka coğrafî ve mülkî sınırı olan Akköprü de geçilerek
Pozantı’nın yirmi beş kilometre uzağında ve Konya vilayeti dahilinde
Çiftehan’ın da işgali ve buraya el konulmuş muamelesi yapılması hiçbir
karar ve hukukî madde ile kesinlikle uyuşmamaktadır. Protestomuza bu
noktaları da ekleyerek irtibat subayımıza yazmış olduğumu bildiririm. 3
Şubat 1919 Yıldırım Kıtaları Müfettişi Cemal BOA

Kaynakça
Millî Mücadele'de Adana ve Havalisi (1918-1922), 1999, Kemal ÇELİK TÜRK TARİH KURUMU (**) http://www.devletarsivleri.gov.tr/ki...ge/994/020.doc