Gazne Devleti

Gazne Devleti (Farsça: غزنويان Ghaznaviyān), 963-1186 yılları arasında
hüküm süren, İran'ın kuzeyinde, Horasan'da kurulmuş Türk devleti.Samani
Devleti'nin dağılma ve saray isyanları devresinde durumdan yararlanarak
ortaya çıkan bir hanedanlıktır.
Siyasi Tarih
Samani Devleti'nin önemli şahsiyetlerinden Horasan kumandanı Alp Tigin
(Alptegin), 961'de Vezir Ali Muhammed Bel'ami ile birleşerek kendi
adayını zorla Samani tahtına oturtmak istediğinde başarısızlığa uğrar.
Böylelikle Gazne Devleti'nin temeli atılmış olur.Gazneliler Devleti
sadece Alptegin'in beraberinde getirdiği Türk askerlerine
dayanmaktadır.Hanedanlık,Gazneli Mahmud zamanında altın çağını yaşar
(997-1027). Başarılı bir komutan olarak bilinen Gazneli Mahmud sadece
ülkenin topraklarını genişletmekle kalmaz aynı zamanda Gaznelilerin
çoğunu da Müslüman yapar
Gazneli Mahmut'un oğlu olan 1. Mesut'un tahta gelmesiyle hanedanlık
geriler. Dandanakan Savaşı'yla da Selçuklular ülkenin büyük bir
bölümünü ele geçirirler. Gazneliler devleti tarîhî kaynaklarda
Yeminiler ve Sebüktiginler olarak geçer
Alp Tigin Dönemi
Samanoğulları'nın Horasan valisi olan Alp Tigin tarafından
Samanoğulları yönetimi tanınmıyarak Gazne bölgesinde kurulan bir
Türk-İslam devletidir. Bu dönemde Gazneliler tam bağımsız olamamışlar,
tam olarak siyasi ve askeri faaliyetlerde bulunamamışlardır.
Sebük Tigin Dönemi
Sebük Tigin döneminde devlet tam bağımsız hale gelmiş ve hükümdarlık
saltanat haline dönüşmüştür. Devletin sınırları Afganistan ve
Pakistan'a kadar genişlemiştir. Yine bu dönemde Hindular İslamiyet ile
tanışmışlardır.
Gazneli Mahmut Dönemi
997 yılında hükümdar olan Gazneli Mahmut, 999'da Karahanlılar'dan da
yardım alarak Horasan'ı fethetmiş ve Samanoğulları Devleti'ne son
vermiştir. Gazneli Mahmut 1001-1027 yılları arasında Hindistan üzerine
17 sefer düzenlenmiştir. Bu seferler;
• Hindistanın yer altı ve yer üstü zenginliklerini ele geçirmek,
• Hindistanda İslamiyeti yaymak,
• İslam dünyasının lideri olmak amacıyla yapılmıştır.
Bu dönemde ülke sınırları Ganj nehrine kadar genişlemiş, Hindistan
içlerinden kaynaklar sağlanmıştır, devletin ekonomisi güçlenmiştir.
1017 yılında Harezm bölgesi de devlet sınırları içine
katılmıştır.Gazneli Mahmut Abbasi halifesini Şii Büveyhoğullarına karşı
korumuş; halife, Gazneli Mahmuda Sultan unvanını vermiştir. Bu tarihten
sonra Türkler, Sünni İslamiyetin savunucusu konumuna gelmişlerdir.
Sultan unvanını kullanan ilk Türk hükümdarıdır.Selçuklular'ın büyük güç
olacağını önceden sezmiş, Aslan Yabguyu esir alarak bunu engellemeye
çalışmıştır.
Gazneli Mahmud döneminde askeri alanda önemli bir yenilik olarak filler orduda kullanılmaya başlanmıştır.
Selçuklular ile mücadele ve Yıkılış
1040 Dandanakan savaşı sonunda ağır yenilgi alan Gazneliler Devleti
1187 yılında Afganlar(Gurlulardan olan sultan Giyasuddini guri)
tarafından yıkılmıştır. Tarihçilere göre Gazneliler Türklerin kurduğu
çok uluslu devletlerin ilkidir. Devletin çökmesinde bu çok uluslu yapı
da önemli rol oynamıştır.