Çanakkale Kara SavaŞlari GÜney Cephesİ

SEDDÜLBAHİR BÖLGESİ
i tilaf kuvvetleri, Türk birliklerinin asıl kuvvetlerinin iç
bölgelerde, düşman gemilerinin top menzilinden içeride olmalarından
dolayı kıyılarda tutunabilmişler ancak ileriye iç bölgelere
ilerleyememişlerdir.
Ayrıca Saros Körfezi'ne İngilizler, Kumkale ve Beşike'ye, Fransızlar
sahte çıkarma harekatları düzenleyerek Türk kuvvetlerini buraya
bağlayıp Gelibolu yarımadasına kuvvet gönderilmesini engellemek
istemişlerdir.
Bu sahte saldırılar Türk kuvvetleri tarafından püskürtülmüştür. 25-26
Nisan Seddülbahir kıyı muharebelerinde düşman hedefine ulaşamayınca 28
Nisan'da Kirte (Alçıtepe) Köyü'nü ele geçirmek için tekrar
saldırdılar.Seddülbahir'deki düşmanı denize dökmek için 1-2 ve 3-4
Mayıs geceleri Türk kuvvetleri taarruza geçtilerse de başarılı
olunamamıştır. Türk taarruzlarının hemen ardından düşman kuvvetleri
Seddülbahir bölgesinden içerilere dalmak, Kirte'yi almak için ikinci
defa saldırıya geçtiler. Bu saldırılara 2. Kirte Muharebesi denir.
Ancak 6,7,8 Mayıs tarihlerinde yapılan bu taarruzlarda da hedeflerine
ulaşamadılar. Arkasından da 4-6 Haziran'da 3. Kirte Muharebesi cereyan
ettiyse de düşman yine başarılı olamadı. Düşman 21 Haziran'a kadar
yaptığı taarruzlarda Türk cephelerini yağmalamıştı. Bunun üzerine hem
daha fazla donanma desteğini sağlamak hem de Türk cephelerini
parçalamak düşüncesi ile 21-22 Haziran 1915'te Kerevizdere bölgesine
taarruz ettiyse de başarılı olamadı. Bunun üzerine düşman denize yakın
olan Zığındere Mevkii'nde Türk mevzilerine 28,29 Haziran'da taarruz
etti. Ancak yine bir sonuç alamadı. Türk kuvvetleri bu bölgede 2
Temmuz'da karşı bir taarruz yaptı, ancak başarılı olunamadı ve geri
çekilmek zorunda kalındı. Düşman bu taarruzlara cevap olarak 12-13
Temmuz'da Kerevizdere'ye ikinci kez taarruz etti. Fakat bu kez yine
Türk ordusunun güçlü mukavemeti ile karşılaştı. 6-7 Ağustos günleri
Seddülbahir bölgesinden Arıburnu bölgesine Türk kuvvetlerinin
kaydırılması için Kirte istikametinde yine saldırsalar da başarılı
olamadılar. İngiliz genel kurmayı deniz kuvveti ile boğazı
geçemeyeceklerini anladıktan sonra amaçlarına kara muharebesi ile
ulaşma denemesine karar vermiş ve bu yolla 25 Nisan 1915 sabahı çıkarma
harekatına başlamışlardı. Bu maksat için görevlendirilen İngiliz ve
Fransız kara kuvveti irili ufaklı 84 taşıt gemisi ile Gelibolu
yarımadası kıyısına çıkarılacaktı. Bu kuvvet 63 bin İngiliz, 12 bin
Fransız askeri, değişik cins ve çapta 140 topla mücehhez altı tümen ve
bir piyade tugayından oluşuyordu.
Doğu Akdeniz Seferi Kuvvetleri Baş Komutanı General Hamilton,
Çanakkale'de asıl çıkarma yeri olarak Seddülbahir ve yakın çevresi
kıyılarını seçmişti. Bu bölgenin taktik derinliklerini Alçıtepe bloğunu
bir hamlede ele geçirmek ve boğazdaki Türk topçusunun üzerine çöken
etkin bir kıyı başı mevzii tutmak istiyordu. Bölgedeki harekat
Alçıtepe'den sonra birkaç yönlü gelişmelere tâbi olacaktı. Dağınık Türk
kuvvetlerini çiğneyip Alçıtepe plan hedefine varabileceğini düşünmek
doğaldı, fakat bu mümkün olmadı. Çünkü bu saldırılar Türk kuvvetleri
tarafından püskürtülmüştür, düşman hedefine ulaşamamıştır.
SAROS KÖRFEZİ ÇIKARMASI
Bu çıkarma bir gösteri ve aldatmaca çıkarmasıydı. Türk kuvvetlerini bu
bölgeye çekmek için akşama doğru 1200 kişi karaya çıkarıldı ve bu bir
müddet sonra geriye alındı.
BEŞİKE LİMANI ÇIKARMASI
Bu da bir gösteri çıkarmasıydı. 25 Nisan'da bir Fransız kruvazörü ve üç
torpido muhribi desteğinde yapılan çıkarma, aniden yoğun sisin
bastırması ile durduruldu.
KUMKALE ÇIKARMASI
Bu çıkarma da bir gösteriş niteliğinde çıkarmaydı. Kıyıya Altıncı
sömürge piyade alayı çıkmıştır. Savunma birliklerimizin parça parça
kullanılmasından dolayı düşmanı denize dökmek mümkün olmadı. Düşman 27
Nisan'da Morto Limanı'na çıkabilmek için Kumkale'yi terk etti . Buna
rağmen Fransızlar 778, Türk birlikleri ise 1735 kişi zayiat vermiştir.
24-25 Nisan 1915 gecesi uykusuz geçirilmişti. Gecenin ilk saatleri
sakin geçirildi. Düşmanın uzak mesafelerde dolaşan karakol gemilerinden
başka bir şey görünmüyordu. Deniz durgun, hava ılıktı. Gece yarısına
doğru düşman gemilerinin aniden kıyı sularına toplandıkları görüldü.
Şiddetli top ateşi açıldı.25 Nisan saat 04:30'da gemilerden cehennemi
bir ateş açıldı. Ayrıca, Queen Elizabeth gemisi taşıdığı 38'li
taretleri ile filoyu destekliyordu. Ayrıca Fransızlar, bu bölgeye sahte
çıkarma harekatları düzenleyerek Türk kuvvetlerini buraya bağlayıp
Gelibolu yarımadasına kuvvet gönderilmesini engellemek istemiştir.
Seddülbahir sırtları sayısız infilaklarla kaynıyordu. Ateş yoğunluğu
ileri hat siperlerimizin üzerlerine oturtulmuştu. Bu saldırıya rağmen
bu küçük Türk birlikleri ellerinde bulunan piyade tüfeklerine ve
kanındaki cevhere dayanarak göğsünü düşmana açarak savaşıyordu.
Çanakkale'nin kan ve barut kokan destanını olayların içinde gün be gün
yaşamış İngiliz baş komutanının tuttuğu günlük notları tarihi bir belge
olarak renk katıyor. General Hamilton bakın bu günü nasıl anlatıyor. "
Amiral De Robec ile, benim bulunacağım yer Queen Elizabeth'in köprü
üstü. Danışma karargahım ise 6 inçlik top bataryası içindeki çelik
kulede mevkii aldılar. Böylece , tek gemi halinde seyrettik ve saat
04:30'da Seddülbahir açıklarına ulaştık. Her yer sessiz ve kül rengi .
Buradan Kabatepe yönüne rota verdik ve yarı yolda Türkler, Helles burnu
tabyalarından ağır top atışına başladılar. Halen Kabatepe
açıklarındayız. Güneyden çıkarma tam yüklenerek başladı. Şarapneller
deniz üzerinde infilak ediyor, parçaları suya çarpıyor. Makineli
tüfekler mermi yağdırıyor, mermi üzerimizden aşıyor, artık her cephede
savaş başladı. Güneye doğru rota değiştirdik, tekke burnu doğusundaki
sahaya yaklaştık. Başarılı çıkış harekatı icra ediliyor ama kanlı ve
zalimcesine....yer gök karışıyor ve Türk toprakları hallaç pamuğu gibi
atılıyordu."
ALÇITEPE MUHAREBESİ
Doğu Akdeniz Seferi Kuvvetleri Baş Kumandanı General Hamilton,
Çanakkale 'de asıl çıkarma yeri olarak Seddül-bahir ve yakın çevresi
kıyılarını seçmişti. Yukarıda ifade edildiği gibi bölgenin taktik
derinliklerini kilitleyen Alçıtepe bloğunu bir hamlede ele geçirmek ve
boğazdaki Türk topçusunun üzerine çöken etkin bir kıyı başını mevzii
tutmak istiyordu. Çıkarma yapacak olan 29. İngiliz piyade tümeni için
beş ayrı çıkarma noktası saptamıştı. General Hamilton bu çıkarma
yerleri hakkında büyük umutlar beslemekteydi. Kirte'deki Türk
ihtiyatları çok zayıf ve perakende birliklerdi. Saraf'ın çiftliği
çevresindeki ihtiyat grupmanı yaklaşık bir alay kuvvetinde olup mesafe
bakımından da uzaktı. Bu bakımdan çıkarılacak kuvvetlerin hareketi
Kirte doğrultusunda erkenden birleştirilebilirdi. Bölgedeki Türk
savunması çözülür ve beş yerde yapılan çıkarmalar derinlikte birleşerek
Alçıtepe üzerine bir sel gibi akabilirdi.
Takviyeli 29. İngiliz Tümenin ancak iki taburdan ibaret
Seddülbahir-Kirte eksenindeki dağınık Türk savunma kuvvetlerini
çiğneyip Alçıtepe plan hedefine varacağını düşünmek doğaldı. Fakat, bu
mümkün olmadı. Çünkü kıyılara dağılmış bulunan küçük Türk müfrezeleri
denizden gelen çelik ateş ve insan sellerine karşı onların asla tahmin
etmedikleri bir inanç ve pervasızlık ile direnecek her yerde savunmayı
hareketlendirip ileriye atılacak ve amfibi harekat üstünde adeta bir
ölüm fırtınası gibi esecekti. Çıkarmayı kıyılar şeridinde söndüren
İngilizlerin Alçıtepe'ye ebediyen hasret bırakan asıl gerçek bu idi.
Türk birlikleri giriştikleri savunma muharebelerinde çoğu kez taktik
kuralları da aşan kendilerine özgü civanmert tutumları ile muharebe
sahasına hakim olmuşlar ve ölümden ötesini ararcasına dövüşerek
Çanakkale'nin adını tarihselleştirmişlerdir.

TEKE VE ERTUĞRUL KOYU ÇIKARMASI
Üçüncü tabur on ikinci bölük Teke Koyu'ndaki mevzilerinde hazır
beklemekteydi. 40 kadar küçük deniz araçlarına yüklenmiş bir piyade
taburu kadar tahmin edilen düşman kuvveti saat 06:00 'da sekiz dizi
halinde kıyılara çekildiler. Donanma ateşleriyle bu çıkarmayı
desteklemekte idi ve ateşleri 12. bölük mevziine oturtulmuştu. Bu ateş
altında bölüğün siperleri çökmüş kumlu yerlerdeki mevzii ve tel örgü
hatları birbirine karışmış fakat bölüğün erleri bulundukları çukur ve
sütretlerde yuvarlanıp eski düzenlerini bozmamışlardı. Düşman taşıtları
kıyı sularına düşer düşmez 12. bölüğün birden bire şahlanarak
mevziilerinden çok şiddetli ve isabetli tüfek ateşleri çıkarma
birliklerinin birbirine girmesine sebep oldu. İngiliz hücum birlikleri
yalnız iki takımdan ibaret Türk kuvvetinin ateşleri ile büyük zayiat
vermişti. Teke koyundaki ilk hesaplaşma bu şekilde kapandı. Türklerin
buradaki mevziileri İngiliz donanması tarafından bir kez daha ağır
bombardımandan geçirildi.12. bölüğü tamamen yok etmek ve kıyılarda sağ
kalan İngilizleri yaşatmak için elden gelen her şeye başvuruyorlardı.
Saat 06:00'da Ertuğrul Koyu'na tertiplenme çıkarma araçları 400 metre
mesafeye gelince bütün hafif ve ağır silahlarıyla topları koy üzerinden
ateşlerini topladılar. Saat 06:30'da yirmi filika kıyı üstüne düşerken
10. bölükten çok şiddetli bir tüfek atışı başladı. Türk bölüğü dişini
sıkıp son ana kadar sabrederek tam zamanında çıkarma kafilesini
bastırmıştır. Atışlar hızlı ve çok isabetli oluyordu. Düşman bozguna
uğramıştı. Can kaygısı ile sulara atlayanlar, boğulan ve sularda
vurulanlar çoktu. Ertuğrul Koyu muharebelerine ilkin 10. piyade bölüğü
başlamıştı. Fakat River Clyde harekatı olan 2. harekat başlarken tabur
komutanı binbaşı Mahmut Sabri durumu tehlikeli görerek 11. bölükten bir
kısım kuvvet ile bu kanadı takviye etmişti. İşte 25 Nisan'da düşmanın
asıl çıkarma eksenine büyük zayiat verdirerek büyük bir başarı kazanan
bu bir buçuk bölüklü Türk kuvveti idi. İngiliz ve İrlanda taburları %70
zayiat vermişlerdir.
İngiliz harp tarihinin Ertuğrul Koyu ilk çıkarma muharebesini açıklayan
şu cümleler büyük anlam taşımak-tadır. " Karaya çıkmak için yapılan
herhangi bir harekete karşı atışlar derhal o noktada
toplanıyordu.Türklerin ateş disiplinleri cidden hayrete şayandı. 25
Nisan'da güneydeki Türkler bir zafer kazanacak sayıda değillerdi, fakat
komutanlarının azmi onlara çok önemli yararlar sağladı.
Sed-dülbahir'deki küçücük Türk garnizonu deniz topçusunun dehşet veren
ağır etkisini ilk kez tatmış olmasına rağmen 25 Nisan sabahından
akşamına kadar yerlerine inatla sarıldılar ve savunmada anlatılması
imkansız işler gördüler." İngiliz harp tarihine böyle altın harflerle
geçen komutanın adı; Ezine'li Yahya Çavuş idi.
KABATEPE ÇIKARMASI
21 Nisan sabahı saat 05:00'e doğru iki zırhlı üç torpido Kabatepe'ye
hakim mevzilerde bulunan bataryalarımıza ve Kabatepe'deki siperlerimize
açtığı ateşler himayesinde sahile çıkan kuvvetler ateşlerimizle
karşılandı ve yapılan hücum ile 200'ü mütecaviz zayiat vererek geri
çekildi. Düşmanın bu hareketinden Kabatepe'ye dayanarak sol tarafı
tehdit etmek veya Kabatepe'nin tarafımızdan işgal edilip edilmediğini
anlamak gibi bir maksat tatbik ettiğine hükmedilebilir.
1.KİRTE (28 NİSAN 1915) MUHAREBESİ
Bu saldırılarda asıl amaç Alçıtepe'yi ele geçirmekti ama bunu
başaramayan düşman, 29. İngiliz tümeni ve Fransız tugayı ile Kirte
bölgesinde yoğun bir harekata geçti. Bu taarruza 25. ve 19. alayların
karşılık vermesi ile düşman geri çekilmek zorunda kaldı ve düşmana 30
bin zayiat verdirildi.
2.KİRTE (6-18 MAYIS 1915) MUHAREBESİ
Düşman 1. Kirte Muharebesi'nden ders almayıp, ikinci defa Alçıtepe'yi
ele geçirmek için harekete geçmişti. Arıburnu bölgesinden bir
Avustralya ve bir Yeni Zelanda tugayını bu bölgeye getirdi. 6 Mayıs'ta
5 tümen ve 1 tugayla taaruza geçen düşmanın karşısında 7. ve 9.
tümenler bulunuyor, 5.tümen ise ihtiyatta idi. 3 gün süren muharebeler
düşmana kuvvetin 1/3 ünü teşkil eden 65 bin kişiye mal olmuştu.
Bunun sonucu olarak Çanakkale kara muharebelerinin ilk safhası sona
ermiş ve boğaza inmek umudu kaybolmuştu. Geriye ise 30 Nisan da,
Mısır'dan yollanan taze Hint tugayından başka bir şey kalmamıştı. 13
Mayıs 1915'te Golyat İngiliz muharebe gemisi batırılmış ve 750 kişilik
mürettebattan 570'i ölmüştü. Bu sırada U-21 Alman denizaltısı, 24
Mayıs'ta Triyamf ve 27 Mayıs'ta Macestik Muharebe gemilerini batırdı.
16 Mayıs'ta düşman tarafından komuta değişikliği olmuştu. Fransız
komutanı General Damat'ın yerine General Guro ve Amiral Kepratlın
yerinede Amiral Nicol atanmıştı. Enver Paşa, 13 Mayıs'ta 5.Ordu
Komutanlığı'na Arıburnu'na bir karşı taarruz emri vermişti. Bu amaçla
Kuzey Grup Komutanı Esat Paşa komutasında 42 bin kişilik bir kuvvet
toplandı. 18-19 Mayıs gecesi, 2.Tümen düşmana kahramanca taarruz etti.
Ancak başarı sağlanamadı. Ve bu tümenin kaybı 9 bin ölü olmuştu. O gece
03.30'dan 04.00'e kadar yarım saatte her iki alayda 60 subay ve 5 bin
er kayıp verilmişti.Saldırıları tamamen kesilene kadar bu kayıp 9 bine
yükselmiştir.
Gelibolu'da da bundan daha ağır çarpışmalar olmuş ama hiçbiri bu derece
yoğun bir öldürme şeklinde olmamıştı. Bu süre içinde İngiliz ve
Fransızların da kayıpları fazla olmuş, İngilizler 683 subay ve 16.000
er, Fransızlar ise 324 subay ve 22.107 er kaybetmişlerdir. Bu yüzden
her iki tarafta da nisbî bir sükun başlamış, daha doğrusu bundan
sonraki çarpışmalar çok kanlı siper savaşları şeklini almıştı.
3.KİRTE (4-6 HAZİRAN 1915) MUHAREBESİ
19 Mayıs 1915'te Arıburnu bölgesine yapılan Türk taarruzunun başarılı
olmayışı ve ağır kayıplar verdirilmesinden cesaretlenen düşman Kirte
Bölgesi'nde taarruz hazırlıklarına başladı. 29. , 42. ve Deniz P.
Tümeni birleştirilerek 8. Kolordu teşkil edildi. Cephenin sağ tarafında
bulunan iki Fransız tümeni de General Guro emrine verildi.Türkler
tarafından Kirte yolunun kuzeyinde 9. ve güneyinde 12.tümenler
bulunuyordu. 15. ve 7.tümenler başlangıçta ihtiyatta idi. 4 Haziran'da
başlayan saldırıda düşman kuvvetleri merkezden saldırıya geçti. Düşman
kuvvetlerinin kaybı 7.500, Türklerin kaybı ise 9 bin olmuştu.
KEREVİZDERE VE ZIĞINDERE ÇARPIŞMALARI
19 Mayıs Türk taarruzundan sonra başlayan siper savaşlarında kuşkusuz
Kerevizdere ve Zığındere çarpışmaları en şiddetlileridir. Kerevizdere
Bölgesi'ne ilk taarruz Fransızlar tarafından 21 Haziran, 2. Türk
tümenine karşı oldu. Daha önce yapılan topçu saldırısıyla yıpratılan
tümen çok ağır kayıplar verdi. 22 Haziran'da yapılan Fransız taarruzu
ise pek etkili olmadı. Bu saldırılar sonucunda 2.ve 12. tümenlere 6 bin
kayıp verdirilmiş, Fransız kayıpları ise, ölü ve yaralı olarak 2.500
kişi idi.Bu defa düşman 28 Haziran günü Zığındere'nin batısında ve
doğusunda 11. Tümene karşı saldırıya geçti. Düşman ezici topçu
ateşiyle, tamamen tahrip edilen yaralı ve şehitlerimizle dolu olan
Zığındere'nin batısına kolaylıkla girdi. Doğu bölgesindeki başarılı
olamamış 157. Tugay Komutanının öldürüldüğü bu çarpışmada kahraman
Mehmetçik bölgeyi başarıyla savunmuştu. 28 Haziran'da İngiliz kaybı
1750, Türk kaybı ise 2000 olmuştu. 29,30 Haziranda yapılan Türk taaruzu
çok az kazanç, ancak çok ağır kayıpla sonuçlanmıştır. 5 Temmuz'da
yapılan diğer Türk taaruzunda Türkler saldırıya geçti. Ancak sonuç
alınamadı. 16 bin kayıp verildi. Zığındere, Çanakkale Savaşları içinde
en kanlısı olmuştur.28 Haziran-15 Temmuz arası Zığındere bölgesinde
Türk tümenlerine yapılan taarruzlar 15 bin zayiata mal oldu. Ve 4.Tümen
3 Temmuz'da 12. Tümeni değiştirerek cephe savunmasını devraldı. Tümen,
Saros Bölgesi'ne gönderildi.
Ağustos ayında Anafartalar'a yapacağı çıkartmanın başarısını
garantilemek isteyen düşman, Türk komutanlığının dikkatini güney
bölgesine çekmek amacıyla 12 Temmuz'da çok şiddetli bir topçu
hazırlığından sonra Kerevizdere'ye dalgalar halinde taarruza geçti.
Türk tümenleri batıdan itibaren 11., 7., 1. ve 4. Tümenler bir cephede,
6. Tümen geride ihtiyatta bulunuyordu. İngiliz taarruzu 7. Tümen,
Fransız taarruzu ise ihtiyattaki 6.Tümenin kullanılmasıyla durduruldu.
12-13 Temmuz'da düşman kuvvetleri 1.5 km'lik cephe boyunca
saldırmışlar, 400 metre kazanmışlardır.Düşman kaybı 4 bin Türk kaybı
ise 10 bin olmuştu.
BİBLİYOGRAFYA
1.ALTINTAŞ,Ahmet, Belgeleryle Çanakkale Savaşları, Çanakkale:1996
2.BODUR, İbrahim, Çanakkale Savaşları,Çankkale:196
3.ÇAMOĞLU, Şemsettin, Çanakkale Boğazı ve Savaşları, İstanbul
4.Genel Kurmay Başkanlığı, Çanakkale Muharebeleri,Ankara:1992
5.Genel Kurmay Harp Tarihi, Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi
6.GENÇCAN, Mehmet İhsan, Çanakkale Savaşlarından Altın Harfler,İstanbul:1990
7. GÖRGÜLÜ, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu, Ankara:1994
8.GÜNESEN,Fikret, Çanakkale Savaşları, Ankara:1990
9.GÜZEL, Abdurrahman, Çanakkale,Çanakkale:1994
10. MOOREHEAD,Alan, Çanakkale Geçilmez, İstanbul:1992